Θέμα 2 Έλεγχος

Το να φοράει κανείς πολύχρωμα ρούχα, καλλυντικά και κοσμήματα συνδέεται γενικά με κάτι που κάνουν οι γυναίκες, παρά το ότι και οι άνδρες είναι γνωστό ότι το απολαμβάνουν. Αλλά η ιστορία δείχνει ότι οι (Ευρωπαίοι) άντρες που κάνουν τους εαυτούς τους εντυπωσιακά όμορφους γίνονται όλο και λιγότεροι μετά τον 18ο αιώνα. Οι ιστορικοί έχουν συνδέσει αυτή την μείωση στον καλλωπισμό των ανδρών με την «εφεύρεση» των «ομοφυλόφιλων» και τον χαρακτηρισμό τους ως αμαρτωλών, άρρωστων και εγκληματιών που συνέβη τον 17ο αιώνα. Πριν από εκείνη την εποχή, η «σοδομία» (σεξ που δεν οδηγεί στην αναπαραγωγή) ήταν αμαρτία, αλλά δεν γινόταν ποτέ λόγος για αυτό και οι άνθρωποι που το έκαναν δεν αναγνωρίζονταν. Οι ετεροφυλόφιλοι άντρες δεν ήθελαν να εμφανίζονται ως σοδομίτες ή ομοφυλόφιλοι, έτσι άρχισαν νέες μόδες, να ντύνονται και να συμπεριφέρονται όσο το δυνατόν πιο αρρενωπά για να μην τους βλέπουν ως ομοφυλόφιλους. Αυτός είναι ο λόγος που έγινε εξαιρετικά σημαντικό να ντύνεται κανείς σαν «σωστός» (όχι ομοφυλόφιλος) άντρας.

Τα σεξουαλικά στερεότυπα έγιναν η νόρμα. Τα ανδρικά και γυναικεία μέρη του σώματος υπερτονίζονταν στο ντύσιμο. Σύμφωνα με την Elizabeth Wilson η μόδα έχει εμμονή με το φύλο, και έχει σκοπό να προσδιορίζει και να ελέγχει τα όρια του φύλου. Η γυναικεία μόδα φαίνεται να έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το να σημαδέψει τη διαφορά των γυναικείων σωμάτων, μέσα από το να φτιάχνει φορέματα που τραβούν την προσοχή στην διαφορετικότητα των γυναικών (σε σχέση με τους άνδρες), όπως τα στήθη, τα οπίσθια, και οι γοφοί που υπερτονίζονταν από τους κορσέδες, τα μπούστα και τους στηθόδεσμους.

Αυτές οι γυναικείες μόδες του 18ου και 19ου αιώνα ήταν πολύ άβολες στο να τις φοράς. Οι κορσέδες και τα ζωνάρια δημιουργούσαν δυσκολίες στην αναπνοή και μετακίνηση εσωτερικών οργάνων. Ήταν ένα είδος βασανιστηρίου να φοράς αυτά τα ρούχα. Ο Foucault λέει ότι τα «βασανιστήρια» είχαν σκοπό να ορίσουν το θύμα ως κάποιον που του αξίζει τιμωρία. Η Angela King εξηγεί ότι οι άνδρες υποτίθεται ότι είναι λογικοί, με ρούχα που είναι πιο εύκολο να φορεθούν, ενω οι γυναίκες θεωρούνταν ως ενστικτώδη και πιθανόν επικίνδυνα πλάσματα που έπρεπε να ελέγχονται τόσο από φορέματα που έμοιαζαν με φυλακές όσο και τον αυστηρό έλεγχο της συμπεριφοράς τους.

Οι γυναίκες θεωρούνταν ως πιθανοί εγκληματίες: πόρνες και αποπλανήτριες. Ενσάρκωναν όλα όσα ο άνδρας φοβόταν και περιφρονούσε, αλλά και επιθυμούσε. Για αυτό το “έγκλημα” χρειαζόταν να “τιμωρηθούν” με το να φοράνε ρούχα που τραβούν την ερωτική επιθυμία στο κορμί, αλλά την ίδια στιγμή που περιορίζουν και “διορθώνουν” το σώμα στα ανδρικά μάτια. Σύμφωνα με την Susan Bordo, ο κορσές “χρησιμοποιήθηκε ως έμβλημα της δύναμης της (ανδρικής) κουλτούρας να επιβάλει τα σχέδιά της στο γυναικείο κορμί”.

Η Simone de Beauvoir υποστηρίζει ότι τα γυναικεία ρούχα και μόδες ήταν σχεδιασμένα για να εμποδίσουν την δραστηριότητα των γυναικών: “Οι Κινέζες με τα δεμένα τους πόδια μπορούν να περπατήσουν με δυσκολία, οι σταρ του Χόλιγουντ με τα βαμμένα τους νύχια στερούνται των χεριών τους. Ψηλά τακούνια, κορσέδες, σκελετούς φορεμάτων, φουρό, κρινολίνα σκόπευαν λιγότερο στο να τονίσουν τις καμπύλες του γυναικείου σώματος παρά να αυξήσουν την ανικανότητά του”. Το γυναικείο κορμί, παραλυμένο από τα στενά και άβολα ρούχα και από το να πρέπει να υπακούει τους “κανόνες του τι θεωρείται πρέπον”, σπρώχνεται σε μια θέση όπου δεν θα μπορούσε να είναι τίποτα περισσότερο παρά ένα παθητικό αντικείμενο. Με αυτό τον τρόπο ήταν πιο εύκολο για τους άνδρες να την βλέπουν ως κάτι που του ανήκε, ως ιδιοκτησία του.

Η έμμεση εισήγηση της Simone de Beauvoir ότι υπάρχει κάποιου είδους ανδρικής συνομωσίας για την υποταγή των γυναικών δεν ταιριάζει ακριβώς με το πως θα το έβλεπε ο Michel Foucault. Ο Foucault μιλούσε για μηχανισμούς στους οποίους όλοι ελέγχουμε διακριτικά ο ένας τον άλλο μέσα από τις εικόνες που δημιουργούμε και τις ιστορίες που λέμε. Αλλά η  Angela King σημειώνει ότι – παρά το ότι οι κορσέδες αποτελούν κυρίως παρελθόν – υπάρχουν ακόμη πολλές απαιτήσεις από τις γυναίκες στο να δείχνουν με έναν συγκεκριμένο τρόπο, να ντύνονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο και να συμπεριφέρονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο ώστε να είναι σωστές γυναίκες και να γίνονται αποδεκτές από τους άνδρες (και από άλλες γυναίκες)

Για παράδειγμα, τα ψηλοτάκουνα παπούτσια είναι ακόμη δημοφιλή, παρά το ότι είναι εντελώς αταίριαστα με την φυσική φόρμα του ποδιού. Οι κορσέδες και τα ζωνάρια έχουν αντικατασταθεί από μοντέρνα υφάσματα που είναι πιο ελαστικά, αλλά παρά το ότι είναι πιο ελαστικά, τα νέα υφάσματα και πάλι έχουν συχνά ως στόχο το να πλάθουν το γυναικείο κορμί με τέτοιο τρόπο που να υπερτονίζει την γυναικεία φόρμα και με τρόπο που το καθιστά υποτίθεται ελκυστικό στους άνδρες.

Αυτός ο τύπος ελέγχου των γυναικών δεν περιορίζεται στην μόδα. Στον σύγχρονο κόσμο, οι αισθητικές επεμβάσεις όπως η αυξητική στήθους και τα λίφτινγκ προσώπου έχουν προστεθεί σε αυτό το “τυποποίηση” του γυναικείου σώματος. Και η Sandra Lee Bartky λέει ότι “το δέρμα μιας γυναίκας πρέπει να είναι απαλό, εύπλαστο,, άτριχο και λείο. Ιδανικά, δεν θα πρέπει να εμφανίζει κανένα σημάδι φθοράς, εμπειρίας, ηλικίας ή βαθιάς σκέψης.” Μια ολόκληρη βιομηχανία καλλυντικών δέρματος βασίζεται στις γυναίκες που προσπαθούν να φτάσουν σε αυτό τον ιδανικό τύπο δέρματος. Μόνο τα νεαρά σώματα ή τα σώματα με νεανική εικόνα θεωρούνται όμορφα  και εκτιμούνται στην κοινωνία μας, αλλά όπως τονίζει ο Efrat Tseëlon, “Ενώ και τα δύο φύλα φοβούνται την γήρανση, είναι οι γυναίκες αυτές από τις οποίες αναμένεται να την εμποδίσουν”.

Αν και τα καλλυντικά έχουν συνδεθεί συνήθως με την ατομική έκφραση, τη διασκέδαση, ακόμη και τη χειραφέτηση, η ιδέα ότι είναι “καθήκον της γυναίκας να είναι όμορφη” παραμένει. Αν και τα καλλυντικά έχουν συνδεθεί συνήθως με την ατομική έκφραση, τη διασκέδαση, ακόμη και τη χειραφέτηση, η ιδέα ότι είναι “καθήκον της γυναίκας να είναι όμορφη” παραμένει. Η Sandra Lee Bartky πιστεύει ακόμη ότι το μακιγιάζ δεν είναι καθόλου ένας τρόπος έκφρασης του εαυτού μας. Λέει ότι είναι «μια εξαιρετικά στυλιζαρισμένη δραστηριότητα που σου δίνει ελάχιστο έλεγχο για να εκφράσεις τον εαυτό σου» και “ένα σωστά φτιαγμένο πρόσωπο μπορεί να είναι ένα μπόνους, όπως ένα εισιτήριο για να μπεις σε ένα πάρτι, αλλά είναι πάντα απαραίτητη προϋπόθεση για να είσαι αποδεκτή/ός στα περισσότερα κοινωνικά και επαγγελματικά πλαίσια”

Η Angela King κλείνει το άρθρο της λέγοντας ότι το να μετατρέπεις την γυναίκα σε μια “διακοσμημένη επιφάνεια” απαιτεί τεράστια πειθαρχία και μπορεί να προκαλέσει δυσφορία, για να μην αναφερθούμε στα ανείπωτα συναισθήματα ανεπάρκειας. Προωθεί την γυναίκα περισσότερο ως σώμα παρά ως άτομο. Αυτό επιβεβαιώνει τον ρόλο της ως διακοσμητικό. Φυσικά οι πρακτικές μόδας και ομορφιάς μπορούν να αφορούν το παιχνίδι και την απόλαυση, αλλά η πίεση για συμμόρφωση με ορισμένους κανόνες τις κάνει να δουλεύουν σκληρά. Η King παραθέτει απόσπασμα της Anne Balsamo που λέει “το φύλο είναι μια από τις πιο σημαντικές ιστορίες πειθαρχίας για το πως πρέπει να μοιάζει το ανθρώπινο σώμα”. Η King λέει ότι η συμμόρφωση με τις αυστηρές προσδοκίες για το φύλο είναι «μια ισχυρή μέθοδος κοινωνικού ελέγχου που παράγει και περιορίζει εξίσου τον τρόπο ύπαρξης μας”.